Jakie są ograniczenia w stosowaniu rzepaku
Stosowanie produktów rzepakowych jest ograniczone ze względu na wymagania żywieniowe prosiąt i warchlaków i ich dużą wrażliwość na substancje antyżywieniowe oraz dużą zawartość włókna. Mieszanki dla zwierząt młodych powinny charakteryzować się dużą koncentracją energii, białka oraz lizyny, ale także bardzo dobrą strawnością i smakowitością, żeby zapewnić odpowiednie przyrosty i zdrowotność.
Produkty rzepakowe zawierają związki fenolowe oraz fityniany. Pierwsze z nich, wchodząc w reakcję z białkiem paszy, prowadzą do obniżenia jego wykorzystania oraz są przyczyną, wraz z glukozynolanami, gorzkiego smaku paszy. W rezultacie może dochodzić do zmniejszenia pobrania paszy przez świnie, co w konsekwencji odbija się ujemnie na przyrostach i zdrowotności zwierząt. Same glukozynolany nie są szkodliwe, jednak w organizmie zwierzęcym ulegają rozkładowi przez enzym mirozynazę, występujący w nasionach rzepaku, do związków toksycznych, które powodują zaburzenia w funkcjonowaniu narządów.
r e k l a m a
Produkty przetwarzania nasion rzepaku
W żywieniu znaczenie ma jakość stosowanego białka, a wartość biologiczna białka surowców rzepakowych jest obniżona w stosunku do śruty sojowej głównie ze względu na mniejszy udział kilku aminokwasów egzogennych, w tym lizyny i tryptofanu. Ich zaletą jest natomiast znacząco podwyższona zawartość aminokwasów siarkowych, czyli metioniny i cystyny. Z tego względu pasze rzepakowe idealnie sprawdzają się jako komponent uzupełniający śrutę sojową, dzięki któremu poprawia się bilans aminokwasów i tym samym wartość biologiczna białka mieszanki. Dlatego też zastosowanie komponentów rzepakowych na odpowiednim poziomie pozytywnie wpływa na wskaźniki produkcyjne zwierząt.
Śruta i makuch rzepakowy stosowane są jako źródła białka, natomiast surowe nasiona rzepaku to uzupełnienie poziomu energii. Cechują się dużym udziałem tłuszczu (około 43%), białko stanowi natomiast średnio 22%. Duża zawartość tłuszczu przekłada się, oczywiście, na wysoką koncentrację energii metabolicznej. W kilogramie nasion rzepaku znajduje się 21 MJ EM. Podobnie jak w przypadku poekstrakcyjnej śruty rzepakowej, ograniczenie zastosowania nasion rzepaku w żywieniu świń wynika z obecności glukozynolanów, dlatego zaleca się maksymalnie 5% tego surowca w składzie paszy. Zbyt wysoki poziom energii w końcowym etapie tuczu może doprowadzić do pogorszenia mięsności i jakości tuszy.
- Produkty rzepakowe to dobre źródło białka w żywieniu świń, ale ich wykorzystanie ma pewne ograniczenia wynikające ze składu chemicznego i zawartości substancji antyżywieniowych. Specjalne procesy obróbki zwiekszają znacząco możliwości bilansowania ich w mieszankach paszowych
W przypadku makuchu rzepakowego dobre efekty daje ekstruzja – proces pozwalający unieczynnić substancje antyodżywcze i znacząco poprawić strawność. Jest to zabieg polegający na przetłaczaniu surowca przez matryce ślimakowe przy użyciu pary wodnej pod wysokim ciśnieniem i w wysokiej temperaturze. Podobne efekty daje proces ekspandowania surowego ziarna rzepaku, który poprzez działanie hydrotermobaryczne pozwala uzyskać wysokiej jakości olej rzepakowy oraz surowiec paszowy zbliżony do produktu ekstrudowanego. Zabiegom tym poddaje się najczęściej surowce zawierające dużo skrobi oraz duże stężenie białka. Ekspandowanie białka rzepakowego polega na krótkotrwałym i kontrolowanym podgrzewaniu surowca stosunkowo niską temperaturą przy udziale pary wodnej i podwyższonego ciśnienia. To skuteczna metoda uszlachetniania pasz. W efekcie uzyskiwany jest produkt o wyższej strawności i przyswajalności białka, zwiększonej jakości i higienie, a także dobrej stabilności.
Ekspandowanie wpływa też na polepszenie strawności włókna, co przekłada się na wzrost energetyczności komponentu paszowego. Proces technologiczny pozwala na wyeliminowanie czynników antyżywieniowych w produkcie końcowym, ograniczających strawność komponentu, przy zachowaniu wysokiej wartości biologicznej i przyswajalności białka oraz poprawie strawności pozostałych składników pokarmowych, w tym węglowodanów i tłuszczu.
Na czym polegają technologie uszlachetniania białka?
Technologia uszlachetniania białka polega na kilkuetapowym procesie obróbki surowca paszowego. Rozpoczyna się w kondycjonerze, kontynuowana jest w reaktorze hydrotermicznym, a kończy fazą obróbki mechanicznej w ekspanderze. Zastosowana technologia produkcji zapewnia z jednej strony dezaktywację czynników ograniczających wykorzystanie paszy, a z drugiej nie wpływa negatywnie na zawartość składników odżywczych w gotowych produktach. Co więcej, dwustopniowe tłoczenie przebiega w zdecydowanie niższych temperaturach niż w przypadku konwencjonalnych sposobów pozyskania oleju. Dzięki takiej obróbce białko, które jest bardzo wrażliwe na działanie wysokich temperatur, zachowuje w produkcie bardzo wysoką strawność.Dostępne na rynku komponenty rzepakowe, które powstają w wyniku procesu tłoczenia ziarna rzepaku bez udziału rozpuszczalników chemicznych, mają w porównaniu ze śrutą rzepakową więcej oleju (minimum 10%). Zawartość białka ogólnego jest, co prawda, mniejsza niż w śrucie, jednak ma ono zdecydowanie wyższą jakość pokarmową. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej technologii produkcji możliwe jest wyeliminowanie szkodliwych dla zwierząt związków obniżających strawność i wchłanianie białka oraz związków mineralnych, a także substancji blokujących transport tlenu do krwi. Zwiększona jest dostępność węglowodanów, gdyż skrobia zmagazynowana jest w ziarnie w postaci kulistych kryształów, trudno dostępnych dla enzymów trawiennych, a pod wpływem obróbki hydrotermicznej i mechanicznej niszczona jest jej struktura krystaliczna (tzw. żelowanie skrobi), a w konsekwencji następuje jej rozkład na cukry proste, lepiej przyswajalne w organizmie.
W wyniku obróbki mechanicznej ziarna rzepaku z komórek tłuszczowych uwalniany jest olej obecny w końcowym produkcie w postaci wolnej, co zwiększa dostępność energii pochodzącej z tłuszczów. Podczas obróbki termicznej surowca ulatniają się natomiast nieprzyjemne lotne substancje smakowe, a dzięki rozkładowi skrobi do cukrów prostych produkty zyskują słodki smak, preferowany przez zwierzęta. Proces obróbki termicznej niszczy też bakterie, wirusy, grzyby i zarodniki, stabilizuje także produkt, dzięki czemu lepiej się przechowuje (obróbka dezaktywuje enzymy powodujące jełczenie tłuszczów i likwiduje patogenną mikroflorę). Produkty białkowe pozyskiwane z krajowego rzepaku są surowcem niemodyfikowanym genetycznie.
r e k l a m a
Co daje fermentacja śruty rzepakowej?
Śrutę rzepakową można poddać fermentacji, uzyskując zmniejszenie zawartości glukozynolanów i wzrost wartości energetycznej poprzez naruszenie struktury i poprawę strawności włókna. W trakcie fermentacji dochodzi do rozkładu węglowodanów i wytworzenia różnych cennych produktów, jak kwasy organiczne, witaminy, enzymy oraz niektóre peptydy. Komponenty paszowe ulegają fermentacji za pomocą mikroorganizmów, czyli bakterii, grzybów lub drożdży. Procesowi towarzyszy jednocześnie znacząca eliminacja szkodliwych bakterii oraz zmniejszenie poziomu produktów rozpadu glukozynolanów, a poprzez syntezę lotnych kwasów tłuszczowych poprawia się smakowitość paszy, dzięki czemu jest ona chętniej pobierana przez zwierzęta.
Fermentowana śruta rzepakowa cechuje się lepszą przyswajalnością składników odżywczych, konsekwencją czego jest poprawa efektów produkcyjnych. Wprowadzenie fermentowanych wysuszonych poekstrakcyjnych komponentów białkowych do mieszanek dla warchlaków może korzystnie wpływać na odporność zwierząt oraz skład mikroflory i zdrowie przewodu pokarmowego, a tym samym poprawić wyniki produkcyjne. Fermentowana poekstrakcyjna śruta rzepakowa poprzez swoje walory odżywcze (cenne źródło aminokwasów siarkowych, lepiej przyswajalne białko, mała zawartość substancji antyodżywczych) oraz prozdrowotne (źródło mikroorganizmów, enzymów trawiennych, związków antyoksydacyjnych) wpływa na poprawę efektów produkcyjnych, strawność składników pokarmowych, redukcję niepożądanej mikroflory przewodu pokarmowego, stymulację procesów metabolicznych, ale przede wszystkim na zdrowie loch prośnych i podczas laktacji oraz odchów prosiąt.
- Poekstrakcyjna śruta rzepakowa nie jest zalecana dla prosiąt, chyba że w formie fermentowanej. Wówczas może nawet pozytywnie wpływać na skład mikroflory i zdrowie przewodu pokarmowego
Udoskonalenie produktów z rzepaku może stać się alternatywą dla powszechnie stosowanej importowanej śruty sojowej. Pasze fermentowane mogą być stosowane zarówno w systemie żywienia na mokro, jak i po wysuszeniu stanowić cenny komponent do mieszanek sypkich lub granulowanych w żywieniu świń. Produkty rzepakowe nie powinny być jednak jedynym źródłem białka dla świń. Zapotrzebowanie na energię i pozostałe składniki pokarmowe zależy bowiem od wieku i stanu fizjologicznego zwierząt. Zwierzęta młode oraz wykorzystywane w rozrodzie (lochy prośne i karmiące, młodzież hodowlana) potrzebują mieszanek o wysokiej koncentracji składników pokarmowych.
Dominika Stancelewska
Zdjęcia: Dominika Stancelewska
